Fragment wstępu
Posługa duszpasterska Kościoła to jedna z głównych form ewangelizacji, sprawowana głównie przez biskupów i kapłanów – pasterzy prowadzących wiernych ku Bogu, kierujących nimi, często przy wsparciu ze strony osób świeckich. Kluczowym celem posługi duszpasterskiej jest umacnianie w wierze, tak aby wierni mogli kierować się w swoim życiu zasadami Ewangelii. By nie oddzielali spraw wiary od codziennego życia, jedności z Bogiem od jedności z człowiekiem, a także by potrafili tworzyć wspólnotę. Podstawową formą duszpasterstwa jest głoszenie słowa Bożego, sprawowanie Eucharystii i innych sakramentów, oraz formowanie sumień i właściwej hierarchii wartości.
Swoją pracę duszpasterską jako biskup, następnie arcybiskup krakowski, rozpoczął Adam Stefan Sapieha w dniu 3 marca 1912 roku, czyli w dniu swojego Ingresu – uroczystego objęcia władzy nad diecezją, od ogłoszenia dwóch listów pasterskich, jeden skierowany był do wiernych, drugi do duchowieństwa (zob. dok. nr 1, 2). Oczywiście zanim objął stolicę biskupią miał już za sobą doświadczenie w pracy duszpasterskiej, prowadzonej na różnych polach, zarówno podczas pracy w Jazłowcu, Lwowie, na Górnym Śląsku, wśród emigrantów w Bośni, jak i podczas pobytu w Rzymie. Jednak w tej publikacji skoncentrować się chcemy na okresie zarządzania diecezją, potem archidiecezją, aby pokazać jak najszerszy i kompletny program oraz filozofię Sapiehy w kwestii wszechstronnie pojmowanego duszpasterstwa. Sam wyłożył to dosadnie w obu wspomnianych listach pasterskich, pokazując i wiernym i kapłanom, że będzie się od nich domagał głębokiej odnowy wewnętrznej, wzmożonej i wytrwałej działalności duszpasterskiej oraz odejścia od zabiegania o dobra materialne na rzecz rozwoju duchowego.
Już w pierwszych zdaniach listu do wiernych znajdujemy słowa będące fundamentem i istotą całej jego blisko czterdziestoletniej posługi: „[…] kiedy za zrządzeniem Opatrzności mam objąć pasterzowanie w tej części owczarni Chrystusowej, objąć więc staranie i kierownictwo tych tysięcy dusz należących do naszej diecezji, pragnę Was powitać i do Was przemówić. Wszystkich Was dusze odtąd oddane są mojej pieczy, moim jest odtąd zadaniem wszystkim drogę do nieba wskazywać, a usuwać przeszkody.” Dalej podkreślił konieczność szacunku dla wiary oraz obowiązek jej obrony przez wiernych „[…] przed zakusami fałszu i błędu, bronią i orężem nauki i religijnej wiedzy.” Zwrócił też uwagę na wpływ wiary na trzy obszary życia: rodzinę, współżycie społeczne oraz miłość Ojczyzny (patriotyzm). Na wszystkich tych polach wskazywał konieczność odwoływania się do wiary katolickiej i czerpania z niej wartości niezbędnych do właściwego postępowania oraz napominał i wskazywał zagrożenia wynikające z braku zasad wiary w codziennym życiu.
Spis dokumentów
Nr 1. List bp. Adama Stefana Sapiehy skierowany do wiernych z okazji Ingresu (brulion), Kraków, 3 marca 1912 r.
Nr 2. List bp. Adama Stefana Sapiehy skierowany do duchowieństwa z okazji Ingresu, Kraków, 3 marca 1912 r.
Nr 3. List Marii Zamoyskiej do bp. Adama Stefana Sapiehy z wiadomościami o opiece nad emigracją polską we Francji, Paryż, 26 października 1912 r.
Nr 4. Kopia listu pasterskiego skierowanego po śmierci Ojca Świętego Piusa X do duchowieństwa i wiernych, Kraków, 25 sierpnia 1914 r.
Nr 5. List ks. W. Bilskiego do bp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie powołania Centralnego Komitetu Opieki Moralnej dla wychodźców z Galicji i pracy duszpasterskiej wśród emigrantów, Wiedeń, 14 stycznia 1915 r.
Nr 6. List ks. Mieczysława Kuznowicza TJ do bp. Adama Stefana Sapiehy informujący o prowadzonej wśród wychodźców polskich w Choceni działalności duszpasterskiej, Choceń, 3 marca 1915 r.
Nr 7. List ks. Franciszka Wójcika do bp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie opieki duszpasterskiej nad polskimi uchodźcami w Czechach, Praga, 20 lutego 1917 r.
Nr 8. Sprawozdanie ks. Ludwika Schweigera dla bp. Adama Stefana Sapiehy z pracy duszpasterskiej dla uchodźców polskich w Austrii za okres IX-XII 1917 roku, Wiedeń, 10 stycznia 1918 r.
Nr 9. Notatki i uzupełnienia bp. Adama Stefana Sapiehy naniesione na Instrukcję o sakramencie bierzmowania, Kraków, ok. 1918 r.
Nr 10. Pismo Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do bp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie wysłania polskich księży do pracy duszpasterskiej wśród Polaków w Bośni i Hercegowinie, Warszawa, 11 sierpnia 1919 r.
Nr 11. Notatka bp. Adama Stefana Sapiehy podsumowująca dziesięć lat posługi na biskupstwie krakowskim, Kraków, 1922 r.
Nr 12. Odezwa bp. Adama Stefana Sapiehy do księży dziekanów mówiąca o obowiązku czuwania nad sprawami duszpasterstwa i przestrzegania praw kościelnych, Kraków, 21 grudnia 1923 r.
Nr 13. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do abp. Augusta Hlonda w sprawach wizytatorów nauki religii oraz sodalicji szkolnych, Kraków, 29 kwietnia 1927 r.
Nr 14. List bp. Adama Stefana Sapiehy do bp. Henryka Przeździeckiego w sprawie uroczystości przeniesienia obrazu Matki Bożej Kodeńskiej, Kraków, 20 lipca 1927 r.
Nr 15. List abp. Adama Stefa Sapiehy do ks. Stanisława Sapińskiego w sprawie budowy katolickiego domu akademickiego w Krakowie, Kraków ok. 1930 r.
Nr 16. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do kard. Augusta Hlonda w sprawie Kongresu Mariańskiego Kongregacji Męskich w Częstochowie, Kraków, 21 stycznia 1931 r.
Nr 17. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do kard. Augusta Hlonda w sprawie kultu Królowej Jadwigi, Kraków, 26 grudnia 1932 r.
Nr 18. Sprawozdanie z dziesięciolecia istnienia Kongregacji Pań Dzieci Maryi, Kraków, 1932 r.
Nr 19. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do kard. Augusta Hlonda w sprawach ochronek i szkół zakonnych oraz planów nauki religii wydanych przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Kraków, 8 marca 1933 r.
Nr 20. Odezwa abp. Adama Stefana Sapiehy do społeczeństwa polskiego w sprawie wsparcia starań o wyniesienie na ołtarze królowej Jadwigi, Kraków, 10 października 1933 r.
Nr 21. Pismo bp. Stanisława Adamskiego do abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie duszpasterstwa w Sanatorium Kas Chorych w Bystrym, Katowice, 5 marca 1934 r.
Nr 22. Pismo Komisji Szkolnej Episkopatu Polski do Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Janusza Jędrzejewicza w sprawie programów szkolnych nauki religii, przygotowane przez abp. Adama Stefana Sapiehę, Kraków, 6 marca 1934 r.
Nr 23. List apb. Adama Stefana Sapiehy do bp. Stanisława Łukomskiego w sprawie programów nauczania religii, Kraków, 29 kwietnia 1934 r.
Nr 24. Memoriał Komisji Szkolnej Episkopatu Polski w sprawie programów szkolnych nauki religii w szkołach, przygotowany przez abp. Adama Stefana Sapiehę, wręczony Prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu, Kraków, 31 maja 1934 r.
Nr 25. Pismo kard. Augusta Hlonda do abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie likwidacji Zjednoczenia Katolickiego Związków Polek, 13 lipca 1934 r.
Nr 26. Pismo kard. Augusta Hlonda do abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie Katolickiego Związku Kobiet, 15 lipca 1934 r.
Nr 27. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy mianujące Jadwigę Strawińską dyrektorem Katolickiego Związku Kobiet z kopią aprobaty Związku przekazaną do Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, Kraków, 25 lipca 1934 r.
Nr 28. Pismo kard. Augusta Hlonda do abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie Katolickiego Związków Kobiet, 31 lipca 1934 r.
Nr 29. List ks. Romualda Moskały SI do abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie Związku Stanowych Sodalicji Mariańskich, Kraków, 28 sierpnia 1934 r.
Nr 30. Ankieta na temat relacji władz kościelnych i państwowych w kwestii nauki religii, przygotowana przez abp. Adama Stefana Sapiehę, Kraków, 29 października 1935 r.
Nr 31. Pismo bp. Stanisława Łukomskiego do abp. Adama Stefana Sapiehy skierowane w odpowiedzi na ankietę na temat relacji władz kościelnych i państwowych w kwestii nauki religii, przygotowana, Łomża, listopad 1935 r.
Nr 32. Pismo Komisji Szkolnej Episkopatu Polski do Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Janusza Jędrzejewicza w sprawie organizacji nauki religii w szkołach, Kraków, 17 kwietnia 1936 r.
Nr 33. Komunikat Polskiej Katolickiej Agencji Prasowej nr 104 (2504) na temat orędzia abp. Adama Stefana Sapiehy z okazji 900 Rocznicy urodzin św. Stanisława Biskupa, Warszawa, 4 maja 1936 r.
Nr 34. Protokoły zebrań Wydziału Kongregacji Pań Dzieci Maryi, Kraków, 12 maja 1936 – 5 czerwca 1952 r.
Nr 35. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do kard. Augusta Hlonda w sprawie korespondencji prowadzonej z Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego na temat statusu nauczycieli religii, Kraków, 10 lipca 1936 r.
Nr 36. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Janusza Jędrzejewicza w sprawie kwalifikacji zawodowych nauczycieli religii, Kraków 11 lipca 1936 r.
Nr 37. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do kard. Augusta Hlonda w sprawie kandydatów do komisji do oceny podręczników do nauki religii w szkołach, Kraków, 15 października 1936 r.
Nr 38. List abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawach szkolnych m. in. uczestnictwa uczniów innego wyznania w lekcji religii oraz podręczników, Kraków, 11 grudnia 1936 r
Nr 39. Uwagi abp. Adama Stefana Sapiehy na temat kanonicznej wizytacji diecezji, Kraków b.d.
Nr 40. Uwagi i zalecenia abp. Adama Stefana Sapiehy dla klasztorów żeńskich po zarządzonych przez Niego wizytacjach, Kraków, 1936 r.
Nr 41. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do kard. Augusta Hlonda w sprawach pielgrzymek studenckich do Częstochowy, koedukacji, ruchu abstynenckiego, przeniesienia trumny Marszałka Józefa Piłsudskiego , Kraków, 25 czerwca 1937 r.
Nr 42. Referat abp. Adama Stefana Sapiehy na posiedzeniu Komisji Szkolnej Episkopatu na temat nauczania i wychowania, ok. 1937 r.
Nr 43. Pismo abp Adama Stefana Sapiehy do kard. Augusta Hlonda w sprawie sodalicji mariańskich w 20 lecie Związku Sodalicji Mariańskich, Kraków, 11 kwietnia 1939 r.
Nr 44. Pismo kard. Augusta Hlonda do abp. Adama Stefana Sapiehy o możliwości wysłania 10 księży ze Zgromadzenia Chrystusowców do pracy wśród wychodźstwa polskiego, Poznań, 20 czerwca 1939 r.
Nr 45. List abp. Adama Stefana Sapiehy do kard. Augusta Hlonda informujący o sytuacji w południowych dekanatach diecezji krakowskiej oraz o sprawach bieżących, Kraków, 12 sierpnia 1939 r.
Nr 46. Kronika Katedry na Wawelu w Krakowie spisana przez ks. Kazimierza Figlewicza, Kraków, wrzesień 1939 – 21 kwietnia 1946 r.
Nr 47. Relacja z rozmowy Hansa Franka z dr. Friedrichem Siebertem dotyczącej prośby abp. Adama Stefana Sapiehy o umożliwienie mu podróży do części archidiecezji położonej na terenach wcielonych do Rzeszy, Kraków, 20 luty 1940 r.
Nr 48. Odezwa abp. Adama Stefana Sapiehy do księży proboszczów archidiecezji krakowskiej w sprawie opieki duszpasterskiej nad polskimi robotnikami przymusowymi w Rzeszy, Kraków, 18 kwietnia 1940 r.
Nr 49. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do Komendantury niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz z prośba o pozwolenie na odprawienie mszy św. w Święta Bożego Narodzenia, Kraków, 19 grudnia 1940 r.
Nr 50. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do kard. Luigi Maglione w sprawie sytuacji Kościoła i katolików narodowości polskiej na Górnym Śląsku, Kraków, 1940
Nr 51. Raport Delegatury Rządu RP na Kraj informujący o naradzie w początkach marca 1941 r. pięciu biskupów ordynariuszy, m.in. obecny Ks. Metropolita A. Sapieha, Warszawa, 4 czerwca 1941 r.
Nr 52. Pismo bp. Czesława Sokołowskiego do abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie zniesienia przez władze okupacyjne niektórych świąt kościelnych, Siedlce, 21 sierpnia 1941 r.
Nr 53. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do bp. Czesława Sokołowskiego w sprawie Rady Głównej Opiekuńczej oraz zniesienia przez władze okupacyjne niektórych świąt kościelnych, Kraków, 5 września 1941 r.
Nr 54. Pismo abp. Adama Stefana Sapiehy do kard. Adolfa Bertrama w sprawie opieki duszpasterskiej nad polskimi robotnikami przymusowymi w Rzeszy, Kraków, 21 grudnia 1942 r.
Nr 55. Pismo kard. Adolfa Bertrama do abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie opieki duszpasterskiej nad polskimi robotnikami przymusowymi w Rzeszy (odpowiedź na pismo z 21 grudnia 1942 r.), Wrocław, 3 luty 1943 r.
Nr 56. Pismo apb. Adama Stefana Sapiehy do kard. Luigi Maglione w sprawie opieki duszpasterskiej nad Polakami przymusowo wywiezionymi do Niemiec, Kraków, 31 marca 1943 r.
Nr 57. Pismo kard. Luigi Maglione do abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie opieki duszpasterskiej nad Polakami przymusowo wywiezionymi do Niemiec, Watykan, 2 maja 1943 r.
Nr 58. Sprawozdanie Delegatury Rządu RP na Kraj za październik 1943 r.m. in. w sprawie przejęcia przez Niemców kościoła św. Szczepana w Krakowie, Warszawa, 12 listopada 1943 r.
Nr 59. List abp. Adama Stefana Sapiehy do ks. Stanisława Bulandy w sprawie kapelana w obozie Pustków, Kraków, 6 grudnia 1943 r.
Nr 60. List Jana Napierały, pisany w imieniu polskich robotników przymusowych w Rzeszy, do abp. Adama Stefana Sapiehy z podziękowaniem za list pasterski do nich skierowany na Święta Bożego Narodzenia, Althütten, 3 stycznia 1944 r.
Nr 61. List Władysława Jabłońskiego, pisany w imieniu Polaków przebywających w Szwabii, do abp. Adama Stefana Sapiehy z podziękowaniem za list do nich skierowany, Oberspiringen, styczeń 1944 r.
Nr 62. Relacja z rozmowy Hansa Franka z abp. Adamem Stefanem Sapiehą na temat złągodzenia polityki władz niemieckich w stosunku do ludności polskiej , Kraków, 5 kwietnia 1944 r.
Nr 63. Relacja z rozmowy Hansa Franka z przewodniczącym i członkami polskiej Rady Głównej Opiekuńczej m. in. na temat roli duchowieństwa w nakłanianiu ludności polskiej do okazywania pomocy Niemcom, Kraków, 13 listopada 1944 r.
Nr 64. Karta pocztowa od Zofii Cieślak, pisany w imieniu Polaków przebywających w Rzeszy, do abp. Adama Stefana Sapiehy, z podziękowaniem za życzenia Świąteczne, paczkę i opłatki, Dammfeld, 3 stycznia 1945 r.
Nr 65. List pasterski abp Adama Stefana Sapiehy do wiernych z okazji Wielkiego Postu, Kraków, 10 luty 1945 r.
Nr 66. Pismo ks. Kazimierza Lagosza do abp Adama Stefana Sapiehy o sytuacji na Dolnym Śląsku, Wrocław, 25 czerwca 1945 r.
Nr 67. List ks. Józefa Winkowskiego do abp. Adama Stefana Sapiehy w sprawie wznowienia Sodalicji Mariańskich, Zakopane, 29 września 1945 r.
Nr 68. Pismo kard. Adama Stefana Sapiehy zatwierdzające „Dzieło osobistego poświecenia się Najświętszemu Sercu Jezusowemu”, Kraków, 17 kwietnia 1946 r.
Nr 69. Pismo kard. Adama Stefana Sapiehy do księży proboszczów i rektorów kościołów w Krakowie z poleceniem odczytania listu pasterskiego do wiernych w sprawie otwarcia szkoły bezwyznaniowej, Kraków, 3 czerwca 1948 r.
Nr 70. Pismo Naczelnika Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Krakowie do I sekretarza KW PPR w Krakowie informujące o uroczystościach oddania się dziewcząt katolickich pod opiekę Matki Boskiej Różańcowej z załączonym odpisem afisza, Kraków, 15 października 1948 r.
Nr 71. Odpis afisza informującego o uroczystościach z okazji odpustu św. Stanisława Kostki w kościele na Dębnikach w Krakowie oraz Jubileuszu pięćdziesięciolecia pracy Księży Salezjanów w Polsce, Kraków, 22 października 1948 r.
Nr 72. Odpis ogłoszenia o uroczystościach na cześć św. Stanisława Kostki, przesłany przez Naczelnika Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Krakowie do I sekretarza KW PPR w Krakowie, Kraków, październik 1948 r.
Nr 73. Raport na temat działalności kleru katolickiego na terenie województwa krakowskiego, Kraków, 1948 r.
Nr 74. Odpis afisza z informacją o uroczystościach ku czci Chrystusa Króla, Kraków, 19 października 1949 r.
Nr 75. Doniesienie tajnego informatora UB ps. „Życzliwy”, na temat spraw poruszanych na spotkaniu kard. Adama Stefana Sapiehy z proboszczami i rektorami kościołów krakowskich (bractwa i stowarzyszenia katolickie, nauka religii, prowadzenie ksiąg podatkowych), Kraków, 12 listopada 1949 r.
Nr 76. Pismo kard. Adama Stefana Sapiehy do księży proboszczów i administratorów parafii Archidiecezji Krakowskiej w sprawie nauczania religii w parafiach, Kraków, 28 września 1950 r.
Nr 77. Instrukcja w sprawie nauki religii poza szkołą, Kraków, ok. 1950 r.
Nr 78. Pismo kard. Adama Stefana Sapiehy do papieża Piusa XII z prośbą o beatyfikację królowej Jadwigi, Kraków, 27 stycznia 1951 r.
Nr 79. Kazanie prymasa Polski abp. Stefana Wyszyńskiego wygłoszone na pogrzebie kard. Adama Stefana Sapiehy (fragment), Kraków, 25 lipca 1951 r.
Nr 80. Wystąpienie abp. Karola Wojtyły poświęcone działalności abp. Adama Stefana Sapiehy w okresie okupacji niemieckiej, wygłoszone na uroczystej sesji z okazji Millennium Chrztu Polski, Kraków, 8 maja 1966 r.
Nr 81. Przemówienie bp. Juliana Groblickiego poświęcone działalności kard. Adama Stefana Sapiehy, wygłoszone w katedrze na Wawelu podczas nabożeństwa z okazji setnej rocznicy Jego urodzin, Kraków, 13 maja 1967 r.